Veiligheid - Als de angst je in z’n greep heeft

Angst is eigenlijk een ingebouwde alarmknop. Die automatisch afgaat als er gevaar dreigt. Het maakt je alert en oplettend. Zet je lichaam op scherp. Ga je vluchten, vechten of blijf je stokstijf stilstaan. Het is eigenlijk een beschermingsmechanisme dat in ieder mens zit. Maar wat is de oorsprong van die angstgevoelens? Waar ben je eigenlijk écht bang voor én hoe ga je er nu mee om?

Dat angstige gevoel herken je vast wel. Plots is het er. Bijvoorbeeld als je de weg wilt oversteken en er komt een auto met hoge snelheid aan. Dan spring je automatisch opzij. Je bent immers bang dat de auto je omver rijdt. Dit is een gezonde en natuurlijke reactie. Je geest en/of lichaam beschermen je in een split second tegen potentieel gevaar.

Kom je oog in oog te staan met dergelijk reëel gevaar? Zoals die auto? Dan vindt er een soort automatische kettingreactie in je lichaam plaats. Je hartslag versnelt, bloed wordt naar je spieren gepompt, je gaat sneller ademen, je bloeddruk stijgt en je gaat transpireren. Kortom, je lichaam maakt zich klaar voor de strijd.

Bij mij gaat het vaak over verkeer. Ik zie levendig voor me hoe mijn hond wordt aangereden door een auto en ik hem niet meer kan redden. Bij een cliënt gaat het vaak over water. Zij zie levendig voor zich hoe haar jongste overboord slaat, kopje onder gaat en niet meer naar boven komt. Ze kan er niet bijkomen, wat ze ook probeert. Een andere cliënt - Toen zijn vader liet weten misschien op te stappen en het gezin in tweeën te splijten, had ik de terugkerende droom dat hij iedereen met touwen aan zich had vastgebonden en de zee in liep, steeds dieper. Hij bepaalde tot hoe ver hij liep, en wij hadden geen andere keuze dan meegaan en misschien verdrinken. Het zijn klassieke voorbeelden van angst om te verliezen wat je hebt.

Angst wordt over het algemeen beschouwd als een reactie op iets onmiddellijks dat jouw veiligheid bedreigt. De emotie van angst wordt gevoeld als een gevoel van onbehagen, dat je waarschuwt voor de mogelijkheid dat je fysiek kan worden geschaad, dit motiveert om jezelf te beschermen. Het begrip ‘vechten of vluchten’ wordt dus beschouwd als een angstreactie.

Angst geeft uiteenlopende klachten, zoals hoofd- en buikpijn, slaapproblemen en prikkelbaarheid. Ernstige angstklachten zijn benauwdheid, zweten, pijn op de borst, hartkloppingen, trillen, tintelingen in ledematen en het gevoel flauw te vallen.

Die angst die je voelt is doorgaans gebaseerd op herinneringen, dromen, ervaringen, verwachtingen, gedachten en dergelijke. Want, zoals bekend kunnen angstgevoelens je om allerlei redenen parten gaan spelen. Enkele voorbeelden zijn: opgroeien in een gezin met bange en overbezorgde ouders, traumatische ervaringen als een oorlog meemaken of mishandeling en misbruik.

Maar ook: ingrijpende en stressvolle gebeurtenissen, positief en negatief. Denk aan een ongeval, geboorte kind, dood, promotie, scheiding en dergelijke. Verder kan ook een laag zelfbeeld en je slecht kunnen uiten een rol spelen.

Kortom: angst is een waarneming die te maken heeft met gevaar: realistisch en niet-realistisch. Als je denkt dat er iets ergs gebeurt, slaat je lichaam alarm en treedt het beschermingsmechanisme in werking.

Tegenwoordig ben je bang dat een specifieke situatie zich herhaalt. En dat nestelt zich in je brein en op het moment dat je in een vergelijkbare situatie dreigt te belanden, gaat de alarmbel af. Oh ja, en het mechanisme is zodanig afgesteld dat het liever te vaak alarm slaat dan rustig achterover leunt en afwacht wat er gaat komen.

De 2 belangrijkste angstsoorten van nu

Eigenlijk ben je als mens maar bang voor 2 dingen: de angst om de controle te verliezen en niet geliefd te zijn. En beide angsten zijn terug te voeren op wat er duizenden jaren geleden in de oertijd speelde, namelijk:

De controle verliezen

Dit betekent geen grip of houvast meer hebben. Weerloos zijn en overgeleverd aan…. Okay. In de oertijd kon je je het niet permitteren de controle kwijt te raken. Dan zou je ten prooi vallen aan gif, roofdieren en/of wildemannen. Daarom trok je ten strijde of vluchtte. Vrees was hierin je raadgever. Die zorgde ervoor dat je gevaarlijke situaties en gebeurtenissen overleefde.

Anno nu is er van dit soort gevaren geen sprake meer. Toch is het heel menselijk om graag ‘in control’ te willen zijn. Want, dat biedt houvast, geeft een veilig gevoel en zekerheid. Daarom maak je bijvoorbeeld plannen voor later om grip op de toekomst te houden. Werk je hard omdat je bang bent voor baanverlies en de financiële gevolgen. Wat je eigenlijk doet is inspelen op wat er eventueel zou kunnen gaan gebeuren. En… omdat je niet wilt falen, mislukken, afgaan et cetera…. Laat je je in feite dus leiden door je angst de controle te verliezen.

Niet geliefd zijn

Ook bang zijn voor afwijzing door anderen is een angstgevoel dat z’n oorsprong in de oertijd heeft. Want, indertijd had je elkaar nodig om te overleven. Viel je buiten de stam? Dan was je overlevingskans nihil. Je had immers geen eten, kleding en onderdak, maar moest eveneens lichamelijke veiligheid, saamhorigheid en liefde van je stamgenoten ontberen.

Enfin, van nature ben je als mens dus een sociaal wezen die ergens bij wil horen. Vandaar dat de angst niet geliefd te zijn ertoe leidt dat je bijvoorbeeld blijft doormodderen als je huwelijk of relatie is doodgebloed. Of dat je geen nieuwe relatie aangaat vanwege eerdere negatieve ervaringen. Maar, ook bang bent om nieuwe vriendschappen aan te gaan.

Motor voor een overvloed aan gedachten

Ben jij wel eens in de greep van angst? En weet je niet hoe ermee om te gaan?

Angst is de vrees voor iets wat nog niet gebeurd is en misschien wel nooit gaat gebeuren – maar misschien ook wel. En juist die onzekerheid maakt het zo’n lastige emotie. Het is een motor voor een overvloed aan gedachten over alles wat mis zou kunnen gaan. De gedachten en angstbeelden kunnen met je op de loop gaan tot je elke realiteit uit het oog verliest. Het lichaam maakt stresshormonen aan, wat voor allerlei ongemakken en aandoeningen kan zorgen.

Je angstgevoelens overwinnen?

Wil je je minder angstig voelen? Loop er dan niet voor weg, maar zie het als een emotie die er mag zijn en heb vertrouwen in jezelf. Herken je angstgevoelens en benader die niet als een boeman, maar als een oude bekende. Die op bezoek komt en waar je helemaal niet bang voor hoeft te zijn. Zie het positief en stel jezelf open voor het leven. Laat je niet gek maken door gedachten, ervaringen, herinneringen enzovoort. Want, dat is zeker geen garantie voor de toekomst. Doorbreek de vicieuze angstcirkel. Zet telkens een klein stapje en overwin je angst beetje bij beetje.

Onderzoek

Wonderlijk genoeg is het juist de angst voor de angst of de schaamte voor de angst waardoor het uit de hand kan lopen. Op het moment dat je angst probeert te vermijden en onderdrukken, met allerlei handige mentale trucjes, lijken ze misschien weg, maar niets is minder waar. Ze gaan ondergronds en sluimeren daar tot ze op een onbewaakt en zwak moment opduiken en aan kracht blijken te hebben gewonnen. Ook angst te serieus nemen, is trouwens niet aan te raden. Angstige gedachten en gevoelens letterlijk nemen en het ‘intuïtie’ noemen, is niet handig.

Angst zou je niet moeten negeren, niet veroordelen, maar ook niet als waarheid of voorbode opvatten. Angst zou je moeten onderzoeken. De emotie heeft een boodschap voor je en wil gehoord worden. Het zal zich blijven aandienen via het onderbewuste naar het bewuste totdat het is begrepen. Het gaat om bewustwording.

Innerlijk kompas

Angst vraagt aan jou of je op jezelf durft te rekenen. Het vraagt of je vaart op je innerlijke kompas in een zee van onzekerheden, mogelijkheden en moeilijkheden. Want ja, verwachtingen worden voortdurend doorkruist en ja, overal schuilt gevaar, maar het gaat erom te vertrouwen dat je dat aankunt. Angst dringt aan om te onderzoeken: waar ligt de twijfel aan jezelf? Waar moet allemaal aan voldaan worden voor je je veilig voelt en is dat wel realistisch?

Zwemmen in nieuwe wateren, roeien met de riemen die je hebt.

Mijn angstvisioenen over verliezen van Sam en vooral financiën werden minder toen ik ze begon te onderzoeken. Ik realiseerde me dat ik onzeker was over de praktische kant van het verlatingsangst en te korten. Wat heb je nodig. Elke dubbeltje omdraaien is echt niet fijn, maar omkomen in de spullen, ook niet. Geeft alleen maar meer onrust en angst om ook deze spullen kwijt te raken. Tja en dan? Vergaat de wereld als je maar 1 fiets hebt of een spijkerbroek of een kleiner huis? Je leer roeien met de riemen die je hebt en dat is helemaal oké.

Of zoals een cliënt heeft ervaren, zou ik het opbreken van mijn gezin wel aankunnen. Toen de vader van haar kinderen inderdaad opstapte, bleken ze niet te verdrinken. Samen met haar kinderen vond ze een nieuwe realiteit – een waarin ze meer kon ontspannen dan voorheen. Ze beminde opnieuw en ondervond dat ze zich veilig kon voelen bij het gegeven dat er in de liefde niets zeker is. Ze leerde zwemmen in nieuwe wateren. Met volle overgave.

Bron: Happinez en Sonnevelt opleidingen